Stablecoin: Kẽ hở nghìn tỷ trong cuộc đua trốn tránh pháp luật toàn cầu

Chỉ với 40 USD tiền mặt tại một máy ATM ở New Jersey, một nhà báo đã mua được stablecoin và biến nó thành thẻ Visa quốc tế mà không cần một lần xác minh danh tính nào — một quy trình mà hệ thống ngân hàng truyền thống không bao giờ cho phép.

Một báo cáo từ Chainalysis công bố tháng 2/2025 tiết lộ một con số giật mình: 25 tỷ USD giao dịch bất hợp pháp trong năm nay có liên quan đến stablecoin, loại tiền mã hóa được thiết kế để duy trì giá trị ổn định.

Sự tiện lợi vốn là điểm mạnh của stablecoin — chuyển tiền tức thời, xuyên biên giới với chi phí thấp — đã bị biến thành công cụ hoàn hảo cho tội phạm tài chính. Cựu quan chức Bộ Tài chính Mỹ Ari Redbord cảnh báo trên New York Times rằng, các biện pháp trừng phạt dựa trên hệ thống USD đang “mất dần tác dụng khi hàng triệu USD có thể được dịch chuyển chỉ qua vài cú nhấp chuột”.

Cơ chế rửa tiền truyền thống dựa vào vàng hay kim cương nay đã lỗi thời. Stablecoin đã tạo ra một con đường tài chính ngầm mới, nhanh chóng và kín đáo hơn bao giờ hết. Quy trình này bắt đầu đơn giản đến khó tin: một cá nhân chỉ cần nạp tiền mặt vào máy ATM crypto, nhận token vào ví điện tử, và ngay lập tức chuyển đổi chúng.

Phóng viên Aaron Krolik của New York Times đã thực hiện một thử nghiệm trực tiếp. Tại một máy ATM crypto ở New Jersey, ông bỏ vào 40 USD tiền mặt. Số tiền này ngay lập tức được chuyển thành stablecoin trong ví điện tử của ông. Bước tiếp theo còn đáng ngạc nhiên hơn: thông qua một bot Telegram, ông đã tạo ra một thẻ Visa được nạp sẵn số stablecoin đó.

Điểm then chốt nằm ở chỗ toàn bộ quá trình này không yêu cầu bất kỳ xác minh danh tính, địa chỉ hay hồ sơ tài chính nào — một sự thiếu vắng hoàn toàn các biện pháp “Know Your Customer” (KYC) mà bất kỳ ngân hàng nào cũng bắt buộc phải tuân thủ. Công ty đứng sau dịch vụ này, WantToPay đăng ký tại Hong Kong, công khai quảng bá dịch vụ “không cần kiểm tra danh tính”.

WantToPay không phải là một trường hợp cá biệt, mà chỉ là một mắt xích trong một mạng lưới phức tạp. Các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ tương tự trải dài khắp Brazil, Malta, Georgia, Kazakhstan và Nga. Ít nhất 24 công ty đang quảng cáo cung cấp thẻ Visa và Mastercard ẩn danh nạp bằng stablecoin, với hạn mức chi tiêu lên tới 30.000 USD.

Hoạt động của họ tồn tại trong một “vùng xám” pháp lý rõ rệt. Họ không phải là ngân hàng, nên không bị ràng buộc bởi các nghĩa vụ tuân thủ chống rửa tiền (AML) nghiêm ngặt dành cho tổ chức tài chính. Tuy nhiên, họ lại nắm trong tay quyền lực then chốt: phát hành thẻ thanh toán quốc tế.

Thách thức càng nhân lên khi mạng lưới này vận hành xuyên biên giới. Sal Melki, Phó giám đốc phụ trách tội phạm kinh tế của Cơ quan Tội phạm Quốc gia Anh (NCA), nhấn mạnh: “Các giao dịch đổi tiền mặt sang crypto là một mắt xích thiết yếu trong hệ sinh thái tội phạm toàn cầu”. Minh chứng là vào cuối tháng 11, NCA đã triệt phá một mạng lưới rửa tiền hàng tỷ USD, bị cáo buộc đã mua một ngân hàng tại Kyrgyzstan để né tránh các lệnh trừng phạt quốc tế.

Nhận thức được mối đe dọa, Mỹ đã ban hành Đạo luật GENIUS, khung pháp lý đầu tiên nhắm vào stablecoin. Tuy là một bước tiến, đạo luật này lại bộc lộ điểm yếu chí mạng: nó chỉ có hiệu lực trong lãnh thổ Mỹ. Trong khi đó, phần lớn dòng tiền bất hợp pháp lại sử dụng các nền tảng offshore, stablecoin ngoại quốc và dịch vụ tài chính phi tập trung (DeFi).

Một ví dụ điển hình là stablecoin A7A5 của Nga, vẫn tiếp tục được giao dịch ngay cả sau khi nhà phát hành và các tổ chức liên quan bị Mỹ và châu Âu trừng phạt. Trước khi bị đóng băng, sàn giao dịch chính của A7A5 đã kịp thời chuyển hàng chục triệu USD sang một ví điện tử mới chưa được xác định.

Trung tâm của vấn đề này có liên quan đến Tether, công ty phát hành stablecoin lớn nhất thế giới với hơn 180 tỷ USD token đang lưu hành. Dù tuyên bố hợp tác với cơ quan chức năng và đã đóng băng 3,4 tỷ USD tài sản bất hợp pháp, hoạt động của Tether vẫn gây lo ngại. Công ty này đặt trụ sở tại El Salvador, ngoài tầm kiểm soát của Đạo luật GENIUS, và nắm giữ hơn 112 tỷ USD trái phiếu chính phủ Mỹ.

Mối quan hệ của Tether với gia đình Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick — người giám sát các biện pháp trừng phạt — cùng việc con trai ông là Chủ tịch công ty cung cấp dịch vụ cho Tether, càng làm dấy lên những câu hỏi về xung đột lợi ích tiềm tàng trong việc thực thi pháp luật.

Công nghệ blockchain vốn được quảng bá với tính minh bạch, nơi mọi giao dịch đều được ghi lại. Tether cũng lập luận rằng giao dịch trên blockchain “còn rõ ràng và truy vết được hơn tiền mặt”. Tuy nhiên, thực tế phức tạp hơn nhiều. Sự kết hợp giữa ví ẩn danh, dịch vụ trộn coin (mixer) và các lớp trung gian phức tạp đã tạo ra một mê cung khiến các nhà điều tra tốn nhiều công sức truy vết.

Cuộc chạy đua giữa công nghệ tài chính và khung pháp lý đang ở thế bất cân xứng. Khi các quốc gia còn đang vật lộn để điều chỉnh luật pháp trong phạm vi biên giới của mình, các mạng lưới tội phạm đã tận dụng triệt để tính chất phi biên giới và tốc độ của stablecoin để thiết lập một hệ thống tài chính ngầm toàn cầu.

Sự bùng nổ của stablecoin không chỉ là một xu hướng công nghệ, mà đang thực sự định hình lại môi trường tài chính và an ninh quốc tế. Những ưu điểm vượt trội của nó trong chuyển tiền đã vô tình trao vào tay tội phạm và các tổ chức bị trừng phạt một công cụ lợi hại chưa từng có.

Giải pháp cho thách thức này không nằm ở việc cấm đoán một công nghệ, mà đòi hỏi một cách tiếp cận phối hợp toàn cầu chưa từng có tiền lệ. Các cơ quan quản lý cần vượt ra khỏi tư duy pháp lý truyền thống bó hẹp trong biên giới quốc gia. Họ phải cùng nhau xây dựng các tiêu chuẩn quốc tế rõ ràng, buộc tất cả các tổ chức phát hành và trung gian stablecoin — bất kể đặt trụ sở ở đâu — phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về nhận diện khách hàng và chống rửa tiền.

Đồng thời, cần có sự minh bạch tuyệt đối trong mối quan hệ giữa khu vực công và tư, đặc biệt khi liên quan đến những công ty nắm giữ vị thế then chốt trong hệ thống tài chính toàn cầu như Tether. Cuộc chiến chống rửa tiền trong kỷ nguyên số sẽ được định đoạt bởi tốc độ hợp tác quốc tế, chứ không phải sức mạnh đơn phương của bất kỳ quốc gia nào.