BOJ đối mặt áp lực tăng lãi suất: Liệu đồng Yên có thoát khỏi vòng xoáy lao dốc?

Thị trường tài chính Nhật Bản đang trải qua những ngày tháng căng thẳng nhất khi Ngân hàng Trung ương nước này đứng trước sức ép không thể lớn hơn: tiếp tục duy trì chính sách tiền tệ siêu nới lỏng hay bắt đầu chu kỳ thắt chặt để ứng phó với áp lực lạm phát và đồng Yên suy yếu.

Nền kinh tế lớn thứ ba thế giới đang chứng kiến sự chuyển dịch rõ rệt sau hơn ba thập kỷ chìm trong bẫy giảm phát và tăng trưởng ì ạch. Lạm phát hiện đã vượt mục tiêu 2% của BOJ trong một thời gian dài, tiền lương bắt đầu có dấu hiệu cải thiện nhờ tình trạng thiếu hụt lao động, và thị trường chứng khoán ghi nhận những mức đỉnh mới nhờ lợi nhuận doanh nghiệp bùng nổ.

Tuy nhiên, đằng sau những tín hiệu tích cực ấy là những thách thức không nhỏ. Bóng ma nợ công khổng lồ cùng với đồng Yên suy yếu kéo dài đã tạo nên một mạng lưới rủi ro phức tạp cho các nhà hoạch định chính sách.

Áp lực kép: Lạm phát bền vững và đồng Yên suy yếu

Theo báo cáo Triển vọng Kinh tế và Giá cả mới nhất của BOJ, lạm phát cốt lõi (loại trừ thực phẩm tươi sống) dự kiến đạt 2,7% trong năm tài chính 2025, trước khi giảm nhẹ xuống 1,8% vào năm 2026 và ổn định ở mức 2,0% vào năm 2027. Những con số này không chỉ phản ánh áp lực từ giá nhập khẩu năng lượng và thực phẩm sau đại dịch, mà còn cho thấy sự thay đổi trong kỳ vọng lạm phát của người dân và doanh nghiệp.

Đáng chú ý, hiện tượng “tan biến của chuẩn zero” (zero lower bound disappearing) - niềm tin cố hữu rằng giá cả sẽ không tăng - đang dần bị phá vỡ. Chi phí sản xuất nông nghiệp leo thang, đặc biệt là giá gạo tăng vọt do thiếu hụt nguồn cung nội địa, đã tác động mạnh đến tâm lý người tiêu dùng. Đây được xem là một trong những yếu tố then chốt giúp Nhật Bản thoát khỏi vòng xoáy giảm phát kéo dài.

Trong bối cảnh đó, đồng Yên suy yếu trở thành vấn đề nổi cộm. Đồng tiền này có thời điểm chạm mức thấp nhất trong 10 tháng so với USD, với tỷ giá USD/JPY dao động ở ngưỡng trên 155. Tình trạng này khiến giới chức trách đứng ngồi không yên bởi những hệ lụy kép mà nó mang lại.

Một mặt, đồng Yên yếu tiếp tục thúc đẩy lạm phát thông qua kênh nhập khẩu. Với một quốc gia phụ thuộc nặng nề vào nguồn cung năng lượng và nguyên liệu thô từ bên ngoài như Nhật Bản, chi phí nhập khẩu tăng cao đã đẩy giá bán lẻ lên mức đáng kể. Theo ước tính, mỗi 10% đồng Yên mất giá sẽ làm tăng chỉ số giá tiêu dùng thêm khoảng 0,5 - 0,7%.

Mặt khác, lợi ích từ đồng Yên yếu đối với hoạt động xuất khẩu đang có dấu hiệu giảm dần. Dữ liệu mới nhất cho thấy tốc độ tăng trưởng xuất khẩu đã chậm lại trong những tháng gần đây, bất chấp đồng Yên vẫn ở mức yếu. Nguyên nhân được cho là do nền kinh tế đang tiến gần đến giới hạn của công suất sản xuất, đồng thời những căng thẳng thương mại toàn cầu đã hạn chế hiệu quả của việc xuất khẩu.

BOJ trước ngã ba đường chính sách

Trước những diễn biến phức tạp, BOJ đang đối mặt với những lựa chọn hết sức khó khăn. Từ tháng 3/2024, ngân hàng trung ương này đã bắt đầu quá trình rút lui khỏi chính sách nới lỏng quy mô lớn mà họ duy trì suốt nhiều năm. Đến tháng 1/2025, lãi suất chính sách chính thức được nâng lên 0,5% - mức cao nhất kể trong nhiều năm qua.

Trong bài phát biểu quan trọng ngày 27/11/2025, thành viên Hội đồng Chính sách BOJ Asahi Noguchi nhấn mạnh nền kinh tế Nhật Bản “đang tiến gần hơn đến mục tiêu lạm phát một cách ổn định”. Tuy nhiên, ông cũng không quên cảnh báo về những rủi ro từ chính sách thuế quan của chính quyền Trump, vốn có thể làm chậm lại quá trình phục hồi nếu chi phí dần chuyển sang các hộ gia đình.

Điều đáng chú ý là phát biểu của ông Noguchi được giới phân tích đánh giá là “ít hawkish hơn dự kiến”. Thay vì ủng hộ việc tăng lãi suất mạnh mẽ, ông đề xuất một lộ trình “dần dần, cẩn trọng, từng bước một”. Cách tiếp cận này nhằm tránh làm gián đoạn đà tăng lương vốn đang có dấu hiệu tích cực, với kỳ vọng mức tăng lương cơ bản có thể đạt 3% hoặc thậm chí 5% theo yêu cầu của Liên đoàn Công đoàn Nhật Bản Rengo.

Phản ứng tức thì của thị trường tài chính

Thông điệp thận trọng từ ông Noguchi đã gây ra những phản ứng tức thì trên thị trường tài chính. Trái với kỳ vọng về một làn sóng bán tháo trái phiếu do lo ngại lãi suất tăng, lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản (JGB) lại ghi nhận mức giảm đáng kể.

Cụ thể, lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm giảm 2 điểm cơ bản xuống 1,795%, trong khi kỳ hạn 30 năm giảm 1 điểm cơ bản xuống 3,315% và kỳ hạn 40 năm giảm 2 điểm cơ bản xuống 3,660%. Diễn biến này phản ánh nhận định của giới đầu tư rằng BOJ sẽ không vội vàng thắt chặt chính sách tiền tệ một cách mạnh tay.

Dữ liệu từ Bloomberg cho thấy xác suất thị trường dành cho một quyết định tăng lãi suất tại cuộc họp tháng 12 chỉ ở mức 53%. Tỷ lệ này cho thấy sự hoài nghi của giới đầu tư về khả năng BOJ sẽ hành động quyết liệt trong bối cảnh hiện tại.

Trên thị trường ngoại hối, cặp tiền USD/JPY có những diễn biến hết sức phức tạp. Tỷ giá này đã giảm xuống mức 155,70 trong phiên giao dịch ngày 27/11/2025 - mức thấp nhất trong vòng một tuần. Sự sụt giảm này chủ yếu do USD yếu đi trước kỳ vọng Fed có thể cắt giảm lãi suất thêm vào tháng 12, cùng với những lo ngại về khả năng can thiệp từ phía Bộ Tài chính Nhật Bản.

Theo số liệu từ Trading Economics, đồng Yên đã yếu đi 2,59% trong tháng qua và chạm mức thấp kỷ lục tính từ giữa năm 2024. Tình trạng này phần lớn bắt nguồn từ hoạt động carry trade - chiến lược vay Yên với lãi suất thấp để đầu tư vào các tài sản định danh USD có lợi suất cao - vẫn đang duy trì dòng vốn chảy ra khỏi Nhật Bản.

Gánh nặng nợ công và những động thái tài khóa

Bên cạnh những thách thức về chính sách tiền tệ, Nhật Bản còn đối mặt với vấn đề nan giải về nợ công. Gói kích thích kinh tế 21,3 nghìn tỷ Yên (tương đương khoảng 3% GDP) vừa được Quốc hội phê duyệt là gói kích thích lớn nhất kể từ thời kỳ đại dịch COVID-19. Gói này tập trung vào trợ cấp năng lượng, chi tiền mặt cho các hộ gia đình, đầu tư vào các ngành công nghiệp tăng trưởng và củng cố an ninh quốc gia.

Để tài trợ cho các khoản chi tiêu khổng lồ này, chính phủ đã công bố kế hoạch tăng phát hành trái phiếu ngắn hạn thêm 7 nghìn tỷ Yên. Động thái này đẩy tổng nợ công của Nhật Bản lên mức báo động 263% GDP - cao nhất trong số các nền kinh tế phát triển trên thế giới.

Theo phân tích từ CGTN, chi phí trả lãi nợ hàng năm của Nhật Bản đã vọt lên 28,2 nghìn tỷ Yên. Con số khổng lồ này không chỉ làm gia tăng gánh nặng tài khóa mà còn thu hẹp đáng kể không gian tài chính cho các ưu tiên chi tiêu khác của chính phủ.

Kế hoạch thoái vốn của BOJ và những tín hiệu tích cực

Trong bối cảnh đầy thách thức, BOJ đang có những bước đi quan trọng trong việc chuẩn bị cho quá trình bình thường hóa chính sách tiền tệ. Kế hoạch giảm mua trái phiếu chính phủ (JGB) được triển khai với lộ trình cụ thể: từ 400 tỷ Yên mỗi quý đến tháng 3/2026, sau đó tăng thêm 200 tỷ Yên mỗi quý từ tháng 4/2026.

Theo ước tính, kế hoạch này dự kiến sẽ giảm lượng trái phiếu nắm giữ khoảng 16-17% vào tháng 3/2027. Tuy nhiên, BOJ vẫn sẽ duy trì bảng cân đối kế toán ở mức tối thiểu cần thiết để đảm bảo tính thanh khoản cho hệ thống tài chính.

Một điểm sáng đáng chú ý khác đến từ danh mục đầu tư của BOJ. Lợi nhuận “giấy” kỷ lục từ các quỹ ETF mà ngân hàng này nắm giữ đã đạt 46 nghìn tỷ Yên vào cuối tháng 9/2025, đẩy tổng giá trị danh mục lên 83,2 nghìn tỷ Yên - tăng 18,5% so với cùng kỳ năm trước.

BOJ đã bắt đầu quá trình bán dần các khoản đầu tư này từ tháng 9/2025 với tốc độ 330 tỷ Yên mỗi năm đối với ETF và 5 tỷ Yên mỗi năm đối với J-REIT. Nguồn thu ổn định từ hoạt động này có thể trở thành công cụ quan trọng giúp giảm bớt gánh nặng nợ công mà không cần phải tăng thuế ngay lập tức.

Những cảnh báo từ giới chuyên gia quốc tế

Các chuyên gia độc lập quốc tế đưa ra những phân tích sâu sắc về tình hình hiện tại của Nhật Bản. Robin Brooks từ Viện Tài chính Quốc tế (IIF) cảnh báo Nhật Bản đang đến “điểm kết thúc của con đường” sau nhiều thập kỷ duy trì chính sách kích thích.

Theo ông Brooks, chính sách dưới thời Thủ tướng Takaichi - thay thế “Ba mũi tên” của cựu Thủ tướng Abe bằng “Ba trụ cột” tập trung vào chi tiêu tài khóa - đã đẩy nợ công lên 240% GDP và khiến đồng Yên suy yếu ở mức tương đương với đồng Lira của Thổ Nhĩ Kỳ.

Chuyên gia Matein Khalid lại đưa ra dự báo về một cú sốc thanh khoản toàn cầu. Ông cho rằng nếu BOJ quyết định can thiệp mạnh tay để hỗ trợ đồng Yên hoặc thắt chặt chính sách tiền tệ, họ có thể sẽ phải bán ra ít nhất 200 tỷ USD trái phiếu kho bạc Mỹ đang nắm giữ.

Một động thái bán ra với quy mô như vậy có thể làm tăng lãi suất toàn cầu và gây ra sự bốc hơi của hàng nghìn tỷ USD giá trị tài sản trên các thị trường như Nasdaq hay tiền điện tử. Kịch bản này đặc biệt nguy hiểm trong bối cảnh thị trường tài chính toàn cầu vốn đang chứa đựng nhiều bất ổn.

Rủi ro từ môi trường chính trị

Các chuyên gia cũng chỉ ra những rủi ro từ môi trường chính trị trong nước. Mark Farrington phân tích kỹ lưỡng về những rủi ro từ chính quyền của bà Takaichi. Sự bao quanh bởi di sản của cựu Thủ tướng Abe và ảnh hưởng từ các cố vấn cực đoan tại Hội đồng Chính sách Kinh tế và Tài khóa (CEFP) có thể đe dọa tính độc lập của BOJ theo Luật BOJ năm 1997.

Ngân sách bổ sung thiếu vắng những cải trúc cung ứng cần thiết, cùng với việc ưu tiên chi tiêu công quá mức thay vì thúc đẩy hợp tác công-tư, đã dẫn đến những hệ quả rõ rệt. Chỉ số Nikkei giảm 8% từ mức đỉnh tháng 11 và đồng Yên mất giá thêm 5% kể từ khi bà Takaichi đắc cử.

Triển vọng và khuyến nghị cho nhà đầu tư

Trong ngắn hạn, thị trường cần theo dõi sát sao cuộc họp chính sách của BOJ vào ngày 18-19 tháng 12. Quyết định tại cuộc họp này sẽ định hướng cho diễn biến tỷ giá USD/JPY trong những tháng cuối năm 2025 và đầu năm 2026.

Về trung hạn, các nhà đầu tư nên chú ý đến lộ trình thoái vốn khỏi các quỹ ETF và J-REIT của BOJ. Tốc độ và quy mô thoái vốn sẽ phản ánh mức độ quyết tâm của BOJ trong việc bình thường hóa chính sách tiền tệ.

Đối với thị trường trái phiếu, việc BOJ điều chỉnh mục tiêu lợi suất trái phiếu 10 năm từ ±0.5% lên ±1.0% vào tháng 10/2025 được xem là bước đệm quan trọng. Động thái này tạo không gian cho BOJ linh hoạt hơn trong việc kiểm soát lợi suất khi lạm phát tiếp tục duy trì ở mức cao.

Kết luận

Nhật Bản đang đứng trước một ngã ba đường lịch sử với những quyết định chính sách có thể định hình tương lai nền kinh tế trong nhiều thập kỷ tới. Sự cân bằng tinh tế giữa kiểm soát lạm phát, ổn định tỷ giá và quản lý gánh nặng nợ công đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng giữa chính sách tiền tệ của BOJ và chính sách tài khóa của chính phủ.

Đối với các nhà đầu tư, đây là thời điểm cần nâng cao cảnh giác và theo dõi sát sao mọi diễn biến chính sách. Việc nắm bắt kịp thời những thay đổi trong tín hiệu từ BOJ và phản ứng của thị trường sẽ là chìa khóa quan trọng để đưa ra các quyết định đầu tư sáng suốt trong giai đoạn đầy biến động này.

Bài viết được WikiFX tổng hợp và thực hiện dựa trên các nguồn tin tức chính thống, các báo cáo phân tích chuyên sâu và các phát biểu chính thức từ các quan chức. Mọi thông tin mang tính chất tham khảo và không được coi là lời khuyên đầu tư.